Językoznawstwo

(449)

Tematem recenzowanej monografii są dwa wielkie pojęcia obecne w rozważaniach humanistycznych od zawsze i ściśle ze sobą zespolone. To historia i język. Autorzy definiują i redefiniują te pojęcia, poruszają tematy znane oraz opisują zjawiska nowe, wykorzystują dobrze zakotwiczone teorie i koncepcje naukowe, sięgają po najnowsze ujęcia, by objaśniać i interpretować lub reinterpretować dane, wchodząc w dialog z przeszłością naukowej refleksji historycznej i językowej, a także projektując jej przysz...

Słowotwórstwo gwar polskich na Ukrainie. Czasownik to pierwsza praca w całości poświęcona słowotwórstwu polszczyzny południowokresowej. Opierając się na rozległym, różnorodnym materiale, autorka bada współfunkcjonowanie derywatów rodzimych i formacji, w których wyraźne są wpływy obce. Określa, na czym polegają i z czego wynikają charakterystyczne dla języka polskiego na Kresach południowych osobliwości prefiksalne, systematyzuje je i ustala proporcje poszczególnych grup. Pokazuje dynamikę gwarow...

Smutek labiryntu jest próbą wspomnienia pewnej prastarej religii, która zaginęła w dziejach cywilizacji i kultury, a mimo tego reprezentowała tak uniwersalne pierwiastki religijne i intelektualne, że ich obecność we współczesnej kulturze i sztuce jest wciąż żywa, żeby nie powiedzieć, że w dzisiejszym kryzysie wartości przeżywa nawet swoisty renesans. Staram się odnaleźć i ułożyć w jedną opowieść te różne i pozornie bardzo czasem odległe od siebie pierwiastki, śledząc ich rozmieszczenie i konteks...

Książka ukazująca, jak stan wojenny w Polsce był przedstawiany i oceniany na łamach trzech dzienników wywodzących się z różnych opcji ideowo-politycznych: Trybuny Ludu (później Trybuny), Gazety Wyborczej i Naszego Dziennika. Autor przedstawia, jak w tych gazetach prezentowano zagadnienia: 1) co doprowadziło do wprowadzenia stanu wojennego, 2) jaki był jego przebieg i czy stan wojenny był zgodny z prawem, 3) jakie inne wydarzenia są przytaczane przez autorów tych dzienników, gdy wspominany jest s...

Publikacja - podobnie jak wcześniejsze tomy z tej serii - jest zbiorem kilku artykułów, poświęconych literaturze i kulturze dawnej Polski oraz ich tradycjom i kontekstom. Beata Stuchlik-Surowiak i Monika Jacenik koncentrują swą uwagę na sprawach obyczaju i parenetyki. Beata Stuchlik-Surowiak rozpatruje status tańca w kulturze staropolskiej, Monika Jacenik natomiast omawia zagadnienia edukacji, wyłożone w szesnastowiecznym podręczniku pedagogicznym Erazma Glicznera. Jacek Kwosek w obydwu swych ar...

Czy francuska literatura dla dzieci i młodzieży to tylko Charles Perrault, Jules Verne i Mały książę? Na czym polega jej wyjątkowość i dlaczego tak niewiele wiadomo o niej w Polsce? Kto decydował o wyborze francuskich książek do tłumaczenia w latach międzywojennych, w czasach Polski Ludowej i po roku 1989? Jakie były przyczyny i skutki tych wyborów? Na te i inne pytania odpowiada Natalia Paprocka w nowatorskim, transdyscyplinarnym studium przekładowych losów francuskiej literatury dla dzieci i m...

Strach się bać, autorstwa profesora Jerzego Bralczyka, to kolejny bogato ilustrowany leksykon, tym razem poświęcony słowom i wyrażeniom wywołującym lęk. Przechodząc od A do Z, autor przedstawia czytelnikom szereg stanów, zjawisk, działań, chorób, ale też zwierząt i postaci, które straszą ludzkość od zarania dziejów. Opowieści te, obfitujące w językoznawcze ciekawostki, choć przyprawiają o gęsią skórkę, podszyte są sporą dawką (czarnego) humoru. To wspaniałe źródło wiedzy dla wszystkich, którzy k...

Strach się bać, autorstwa profesora Jerzego Bralczyka, to kolejny bogato ilustrowany leksykon, tym razem poświęcony słowom i wyrażeniom wywołującym lęk. Przechodząc od A do Z, autor przedstawia czytelnikom szereg stanów, zjawisk, działań, chorób, ale też zwierząt i postaci, które straszą ludzkość od zarania dziejów. Opowieści te, obfitujące w językoznawcze ciekawostki, choć przyprawiają o gęsią skórkę, podszyte są sporą dawką (czarnego) humoru. To wspaniałe źródło wiedzy dla wszystkich, którzy k...

Niniejszej publikacji przyświecają dwa cele. Pierwszym z nich jest krytyczne omówienie dotychczasowych badań nad polszczyzną osób wczesnodwujęzycznych, tj. przedstawicieli drugiego pokolenia polskich emigrantów, określanych mianem użytkowników języka polskiego jako odziedziczonego. Drugi zaś cel obejmuje rozpoznanie, opis i klasyfikację stosowanych przez nich strategii komunikacyjnych. Są one definiowane jako zamierzone działania werbalne podejmowane przez osoby dwujęzyczne w obliczu trudności z...

Książka przedstawia analizę semantyki polskich czasowników strachu z wykorzystaniem założeń i pojęć lingwistyki kognitywnej, szczególnie gramatyki kognitywnej Ronalda Langackera. Celem podjętych badań było przede wszystkim uchwycenie zróżnicowania znaczeń motywowanego użyciem różnych konstrukcji gramatycznych. Analizując werbalne wykładniki pojęć z kategorii STRACHU, autorka badała zjawiska prototypowości i stopniowalności cech na różnych poziomach: w obrębie charakterystyki poszczególnych lekse...

Monografia Studia filologiczne w Polsce z perspektywy studenta jest rezultatem projektu badawczego "Filologia obca w perspektywie studenta. Diagnoza reprezentacji i oczekiwań a modelowanie procesu kształcenia neofilologicznego w Polsce", realizowanego w latach 2019-2023 pod patronatem Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego. Jego główną intencją było lepsze poznanie studentów filologii obcych w Polsce - ich oczekiwań, potrzeb, planów, aspiracji, marzeń, przyczyn zadowolenia i niezadowo...

Problematyka czytania także w kontekście trudności w opanowaniu tej umiejętności przez dzieci z dysleksją pozostaje od lat w polu zainteresowań badaczy reprezentujących rozmaite dziedziny nauki. Przede wszystkim sprawność ta stanowi obiekt analiz dokonywanych przez pedagogów, psychologów, lingwistów, psycholingwistów i logopedów. W niniejszej monografii przedmiotem badań własnych są czytelność krojów pisma oraz parametry cichego czytania u polskich uczniów z dysleksją rozwojową. Pierwszym główny...

Przedmiotem studiów zawartych w monografii jest opis jednostek i konstrukcji składniowych języka łemkowskiego - jednego z języków słowiańskich używanych w Polsce i oficjalnie uznanych za język mniejszościowy. Opis oparty jest na założeniach teorii gramatyki funkcjonalno-komunikacyjnej G. Zołotowej. Podstawą materiałową opisu są współczesne łemkowskie teksty pisane (od 2. poł. XX w. do chwili obecnej). Obszerną część monografii stanowi słownik składniowy łemkowskich syntaktemów rzeczownikowych. O...

Celem opracowania - będącego drugim tomem Studium porównawczego nad kategorią semantyczno-słowotwórczą "Aktionsarten" w języku rosyjskim i polskim - jest zbadanie sposobów przekładu czasowników z formantami modyfikacyjnymi z języka rosyjskiego na polski i z języka polskiego na rosyjski. Autorka najpierw podjęła próbę wyznaczenia odpowiedników tekstowych rosyjskich Aktionsarten w języku polskim. Materiał badawczy zaczerpnęła z tekstów rosyjskiej literatury pięknej XX-wiecznej, tłumaczon...

Niniejszy zbiór studiów mocno osadzony jest w relewantnych publikacjach teoretycznych z dziedziny językoznawstwa oraz przyswajania języka obcego. Pozostaje mieć nadzieję, iż przybliży polskiemu czytelnikowi niektóre adekwatne i interesujące anglosaskie teorie, koncepcje i procedury badawcze z zakresu językoznawstwa ogólnego. porównawczego i stosowanego oraz badań nad stylem i artystyczną wielojęzycznością. Zatem oprócz literaturoznawców i miłośników twórczości Josepha Conrada może zainteresować ...

Subiektywizm w języku Subiektywizm (łac. subiectivus) wiąże się z podmiotowym widzeniem świata, a zatem z takimi pojęciami, utrwalonymi w naukach kognitywnych, jak: wizja świata, punkt widzenia, profilowanie. Młodzi adepci nauk humanistycznych podjęli się niełatwego zadania, rozpatrując temat subiektywizmu w języku oraz ukazując różne jego oblicza, sposoby wyrażania, przejawy funkcjonowania, Szczególne miejsce w tomie zajmują zagadnienia związane z idiolektem, który z jednej strony wykazuje cech...

Głównym celem monografii jest ustalenie inwentarza grafemów i alografów współczesnego języka polskiego, a następnie dokonanie funkcjonalnego opisu jednostek podsystemów grafematycznego i fonologicznego polszczyzny. Dlatego też autorka monografii podjęła się zadania stworzenia na podstawie przeanalizowanych systemów fonologicznych własnego inwentarza jednostek, który będzie najlepiej służył ukazaniu złożonych relacji fonemgrafem i grafem fonem we współczesnej polszczyźnie. Ustalenie inwentarza gr...

Język starogrecki zajmuje wyjątkową pozycję wśród języków świata. Używany był w starożytności na rozległych obszarach od greckich kolonii na zachodzie Europy, przez Grecję kontynentalną i wyspy Morza Śródziemnego, po kolonie pontyjskie na wybrzeżach Morza Czarnego. Po podbojach Aleksandra Macedońskiego rozprzestrzenił się daleko na południe i wschód, na teren Egiptu, Syrii oraz ziemie dawnego imperium perskiego aż po Baktrię i Indie. Dzięki zachowanym zabytkom pisanym możemy śledzić jego rozwój ...

Książka to obszerne historycznojęzykowe studium ewolucji tytułowego pojęcia i jego eksponentów leksykalnych w polszczyźnie. Praca ta nawiązuje w formie i treści do wydanej w 2020 roku monografii Wrasta w serce i zatruwa krew. Nienawiść w języku polskim i mediach. Autorowi zależało na możliwości konfrontacji danych językowych dotyczących obu pojęć: nienawiści i pogardy, pojęć w pewnym stopniu zbliżonych do siebie. Pojęcie pogardy Autor analizuje poprzez interpretacje semantyczne wszystkich leksem...

W trzecim tomie "Szkiców o antyku", zatytułowanym "Hermeneutyka wina", kierujemy uwagę na nieustanną obecność wina w kulturze śródziemnomorskiej. W poszczególnych artykułach publikacji pragniemy przybliżyć rozmaite aspekty wina oraz ich związek z konkretnym miejscem i czasem. Zamieszczone artykuły mają charakter interdyscyplinarny i przyczynią się do refleksji nad fenomenem wina jako zjawiska bardziej złożonego od literatury....

W książce znajdziesz najpiękniejsze fragmenty litaratury światowej `przełonaczone` na śląską gwarę. Są tam między innymi fragmenty Homerowej `Iliady`, `Wyznań` św. Augustyna, `Zakładu` Pascala, `Romeo i Julii` Szekspira, `Quo vadis` Sienkiewicza, oraz fragmenty z `Pinokia`, `Guliwera`, `Szwejka`, `Kubusia Puchatka`, `Ani z Zielonego Wzgórza`, `Hobbita` czy `Harego Pottera`. Jest tam też śląski komiks o Antku i Francku oraz setki zdjęć i rysunków. ...

Językoznawcza opowieść o współczesnych kilkulatkach postrzeganych w wymiarze używanego przez nich słownictwa. Książka została przygotowana na podstawie bardzo dużego korpusu tekstów ukazuje dwa i pół miliona słów użytych przez dzieci w różnych sytuacjach komunikacyjnych: w monologach, opowiadaniach, rozmowach między sobą podczas zabawy czy rozmowach z dorosłymi. Książka zawiera słowniczek słów znanych dzieciom na tyle, że posługują się nimi w czynnej, mówionej odmianie swojej polszczyzny. Publik...

Na podstawie analizy kilkunastu kanonicznych pisarzy i tekstów kultury europejskiej Autor śledzi odmiany świętującego języka, czyli takiego, który wykracza poza swoje codzienne funkcje na rzecz ujęzykowionego myślenia filozoficznego. Badacz przygląda się najbardziej skrajnym przypadkom literackim, w których komunikacja jest prawie niemożliwa, aby w pełni zrozumieć mechanizmy funkcjonowania znaczeń językowych w przekazach kulturowych. Książka składa się z siedmiu rozdziałów-szkiców. Pierwszy zawi...

"Nazywamy cię filarem i podporą Kościoła, lampo wypełniona oliwą oświecającego świat, życiodajnego Słowa. Twa dzielność zapewniła ci liczne przydomki, a nic, co szlachetne, nie było ci obce. Złożyłeś w swej duszy wszystkie godne czci cnoty, niczym w skarbcu złoto i kosztowne kamienie, a twoja sława dotarła wszędzie, gdzie docierają promienie słońca. Albowiem nie tak rozjaśnia złotym lśnieniem nieprzeniknioną ciemność nocy postawiona na wysokim świeczniku świeca, jak ty oświecasz nas, prowad...

Autor tej książki bada prozę Tadeusza Różewicza w odniesieniu do modernizmu jako pewnej wieloimiennej całości. Modelowo realizuje przy tym standardy akademickiego wykładu, referując i analizując różne aspekty tematu, a zarazem nie stroniąc od udziału w dyskusji. Subtelnie cieniuje Różewiczowskie – nowoczesne, lecz nie odpisane z nowoczesności – ambiwalencje; niekompletnie społeczne i nie w pełni prywatne, intencjonalnie autentyczne i nieuchronnie sztuczne, pozornie bezpośrednie i nigdy do końca ...