Językoznawstwo

(449)

Niniejsza publikacja w bezpośredni sposób nawiązuje do problemów poruszonych w Zarysie frazeologii współczesnego języka rosyjskiego (ujęcie funkcjonalno-teoretyczne), który w 2021 roku ukazał się nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego. Niektóre kwestie były we wspomnianym opracowaniu zaledwie zasygnalizowane. Teraz postanowiłam zaprezentować je w sposób bardziej pogłębiony, sięgając po wybrane teorie frazeologiczne. Są to następujące zagadnienia: wąskie i szerokie rozumienie frazeologii, zn...

Rosyjsko-amerykański geniusz literatury Vladimir Nabokov (1899-1977), autor słynnej Lolity, był też akademikiem. Zebrane tu wykłady wygłoszone na Harvardzie z początkiem lat 50. XX wieku dalekie są jednak od akademizmu. Don Kichot (1605-1615), powieść w naszym dzisiejszym odczuciu okrutna, krwawa, bezlitosna i zupełnie nieśmieszna, w ujęciu Nabokova, który zresztą też tak ją odbierał i raczej jej nie lubił, nabiera nowego życia i odzyskuje literacką świeżość. Nabokov, którego błyskotliwy umysł i...

Pierwszy od wielu lat uniwersytecki podręcznik do stylistyki: nowoczesny, przystępnie napisany; obejmujący całość zagadnień stylistycznych; wprowadzający w historię, zakres tematyczny i metody badawcze stylistyki; zbierający i porządkujący informacje o najnowszych badaniach nad tekstami internetowymi, etyką wypowiedzi czy językiem religijnym; zawierający liczne przykłady, syntetyczne zestawienia i porównania oraz obszerną bibliografię. Książkę polecamy studentom filologii i dziennikarstwa, matur...

W tej przełomowej książce Franco Moretti przekonuje, że badacze literatury zamiast czytać książki, powinni zacząć je liczyć i tworzyć ich wykresy i mapy. W miejsce tradycyjnie selektywnego kanonu kilkuset tekstów proponuje on diagramy, plany oraz osie czasu, czyniąc ze swej idei "czytania na dystans" w pełni rozwinięty eksperyment literackiej historiografii, w którym ów kanon znika w ramach większego systemu. Sporządzając wykresy dla całych gatunków - powieści epistolarnej, gotyckiej i historycz...

Jak bardzo nasza cywilizacja zmieni się pod wpływem nieustannego i dynamicznego rozwoju cyfrowych środków komunikacji masowej? Naukowcy i filozofowie formułują najróżniejsze przewidywania, wśród których nie brak wizji ścisłego zintegrowania człowieka z wytworami najnowszych technologii. Z drugiej strony wyrazisty nurt dyskursu humanistycznego, wywodzący się z psychoanalizy i fenomenologii, obwieszcza trwałość, hegemonię, a nawet dalszą ekspansję starego medium filmu, pojmowanego jako paradygmat ...

Autorka zajmowała się wyliczankami od czwartego roku życia. Pierwsza, której się nauczyła, była wyliczanka ene due rabe...; drugą ele mele...; trzecią entliczki pentliczki... Najwięcej wyliczanek poznała w Łanach Małych, kiedy miała sześć lat i huśtała się na wierzbie. Wtedy postanowiła zebrać wszystkie wyliczanki i wszystkie objaśnić. Spełnienie planu opóźniły różne przeszkody i ważne fakty: wybuch II wojny światowej, ucieczka przed nią, powrót i siedzenie jak mysz pod miotłą, a po wojnie: szko...

Prezentowane wyniki badań realizacji fonemów spółgłoskowych studentów szkół teatralnych pozwalają na stworzenie paradygmatu postępowania diagnostycznego odnoszącego się do wymowy studentów szkół aktorskich jej badania, opisu i interpretacji w kategoriach heurystycznych, a także sformułowanie podstawowych założeń o charakterze aplikacyjnym. Analizy oparte na podstawach lingwistycznych dopełniają wiedzę o nienormatywnych realizacjach fonemów, ich istocie oraz wzajemnych powiązaniach. Niniejsza ro...

Tom jest plonem sympozjum naukowego z 14-15 grudnia 2012 roku, zorganizowanego na Uniwersytecie Śląskim w ramach projektu badawczego pt. Polskie wyrażenia funkcyjne w ujęciu diachronicznym (projekt finansowany przez Narodowe Centrum Nauki, nr UMO-2011/01/B/HS2/04643). Zakreślenie tematyki do tzw. wyrażeń funkcyjnych (partykuły, intensyfikatory, spójniki, przyimki, zaimki względne, dopowiedzenia) sprawia, że publikacja spełnia wymogi monografii. Wyrażenia funkcyjne poddane są oglądowi z różnych p...

Monografia wiersza pisanego w latach 1954-1956, który Tadeusz Różewicz poświęcił śmierci żydowskiego dziecka. Studium źródłowe, skupiające się na kształtowaniu utworu jego struktury, odniesień do realiów wojennych, do dziecięcych świadectw prześladowania i zagłady Żydów, do ideologii i propagandy narodowego socjalizmu, wreszcie zaś do tradycji literackiej oraz religijnej (chrześcijańskiej i żydowskiej). Książka ukazuje, jak poeta po końcu świata podejmuje zadanie tworzenia nowej poezji, szukając...

Alasdair MacIntyre sprzeciwia się stanowiskom akcentującym istnienie radykalnej, jakościowej różnicy między kondycją zwierzęcą i ludzką. Zwraca uwagę na różne formy wspólnotowego życia, które odgrywają istotną rolę w wielogłosie współczesnych dyskusji w dziedzinie filozofii moralności, a także w kształtowaniu i utrzymywaniu naszych zdolności do prowadzenia dobrego życia....

Niektóre słowa żyją wiecznie, niektóre giną śmiercią nagłą i niewyjaśnioną, jedne wstydliwie wychodzą z mody, drugie wspominamy z nostalgią. Zapomniane słowa to słowniczek wyrażeń archaicznych, mało znanych, niemodnych, wyrzuconych z pamięci, znikających z codziennego języka. To także wielobarwny zbiór osobistych skojarzeń, anegdot, refleksji i wspomnień znanych pisarzy, wybitnych naukowców, uznanych artystów. Bezcenny sztambuch dla wszystkich, dla których język jest naturalnym środowiskiem myś...

Recenzowany tom mieści się w obszarze badań naukoznawczych, dokładniej w jego rdzeniu teoretycznym. Zawiera artykuły poświęcone naukowej terminologii onomastycznej oraz teksty o charakterze metodologicznym. Potrzeba skoncentrowania uwagi na tych dwóch aspektach badań nad nazwami własnymi była w środowisku naukowym podnoszona od dawna. Recenzowany tom w znacznym stopniu stanowi odpowiedź na te postulaty. [] Składające się nań teksty, aczkolwiek tworzone przez różnych autorów (polskich oraz pochod...

Mdgn- Jszt- Fr(i)jn należy do ciekawszych zabytków literatury zaratusztriańskiej komponowanej między III a XI/XII w. w języku średnioperskim. Jest to szczegółowa relacja z potyczki między pobożnym młodzieńcem imieniem Jszt- Fr(i)jn a bezbożnym czarnoksiężnikiem imieniem Acht, w której, w przeciwieństwie do potyczek innych mitycznych irańskich (anty)herosów opisanych w Aweście czy w Szh-nme, jedyną bronią obu rywali pozostają zagadki. Prezentowane czytelnikom opracowanie składa się z wprowadzenia...

Rozległa wiedza Autorki, rozumowanie i pasja badawcza owocują dojrzałą pracą, która zmusza, czy zachęca do dalszej refleksji i poszukiwań. Rozprawa ma charakter krytyczny i otwarty, ukazuje imponujące osiągnięcia myśli przekładoznawczej, ale także i jej ograniczenia. Zawiera ważne ostrzeżenie przed nadmiernym uleganiem tendencji do oceny zmechanizowanej, pomijającej czy lekceważącej element humanistyczny tłumaczenia. prof. dr hab. Urszula Dąmbska-Prokop Jest to praca pionierska, która podejmu...

Oddana do rąk Czytelników książka o charakterze monografii naukowej zawiera szczegółowy opis leksyki związanej ze zmysłem smaku w ujęciu historycznojęzykowym. Podjęto w niej próbę pokazania, w jaki sposób na przestrzeni wieków zmieniało się postrzeganie, zdawałoby się tak niezmiennych jakości, jakimi są cztery podstawowe smaki: słony, słodki, kwaśny i gorzki. Analizę materiału językowego opatrzono komentarzem historyczno-kulturowym dotyczącym zmieniających się upodobań smakowych Polaków i kształ...

Opis semiotyki wszystkich mediów i całej komunikacji masowej jest niemożliwy, bo musiałaby to być semiotyka wszystkiego. Można jednak badać media przy pomocy narzędzi semiologicznych, odkrywając sposób wewnętrzne mechanizmy i prawidłowości, a także błędy, sprzeczności i manipulacje. Ta książka to zarys semiologii i semiotyki mediów. Opowiada o znakach w naszym życiu, kodach i konwencjach komunikacyjnych, narracjach i retoryce, mitach i ideologiach. Dostarcza semiologicznych narzędzi do analizy s...

Autorka pokazuje wieloaspektowe relacje liryki Herberta z kulturą niemiecką, analizuje dokumenty ujawniające znaczenie jego wieloletnich pobytów w Berlinie, ukazuje jego dogłębną znajomość języka niemieckiego, szkicuje półwieczne dzieje recepcji jego poezji za Odrą oraz kontaktów z niemieckimi przyjaciółmi. Książka jest dziełem świadomie wykonującym podstawową pracę katalogowania i orientowania czytelników w zestawie tematów do odstąpienia z zakresu filiacji herbertowsko-niemieckich. Trzeba podk...

Publikacja Zwierzę Język Emocje. Dyskursy i narracje stanowi interdyscyplinarny zbiór siedemnastu tekstów autorstwa badaczy reprezentujących rożne dyscypliny i różne metodologie. To, co łączy zebrane w tomie artykuły to próba refleksji nad związkiem pomiędzy językiem i emocjami w kontekście relacji człowiek zwierzę. Ów związek poddany jest analizie w dwóch obszarach. Pierwszy obszar wyznaczają dyskursy filozoficzne, prawne i religijne - zebrane artykuły składają się na część pierwszą tomu za...

Monografia otwiera przed czytelnikiem kilka perspektyw, dzięki temu, że autorka sięgnęła po różnoraki materiał. Mamy tu przykłady ze współczesnej polszczyzny ogólnej, polszczyzny historycznej, a także gwar i socjolektów. Uwzględnienie tak różnorodnego materiału i wpisanie go w trzy porządki (potoczny, mitologiczny i religijny) pozwoliło autorce na zrekonstruowanie pełnego językowego obrazu zwierząt domowych. Zastosowanie definicji kognitywnej wypracowanej przez lubelską szkołę etnolingwistyczną ...

Cała prawda o feminatywach! Jak to z nimi jest: to wymysł współczesnych feministek czy językowa tradycja, o której zapomnieliśmy? Skąd tyle zamieszania wokół kobiecych nazw zawodów? Kogo tak właściwie drażnią i dlaczego obrosły tyloma mitami? Martyna F. Zachorska, językoznawczyni znana jako Pani od Feminatywów, pokazuje, jak język zwyczaje językowe, przysłowia czy potoczne zwroty buduje obraz naszego świata, w tym nasze postrzeganie kobiet, płci czy ciała. Pisze też o tym, jak polszczyzna radz...

Opracowanie jest poświęcone relacjom dzieci w wieku przedszkolnym na temat różnych przejawów życia: świadomości własnej płci i seksualności, wiary w Boga i odniesień do ludzi Kościoła, rozumienia czasu i językowych sposobów jego ujmowania, postrzegania ludzi dorosłych, własnego początku, stanu aktualnego i przyszłości, rywalizacji z innymi dziećmi oraz przejawów dziecięcego myślenia. W wypowiedziach dzieci Autorka szuka odpowiedzi na pytania dotyczące tego, jak i na jakich podstawach kształtuje ...

Zamykający się przed nami z wolna świat wiejskiej kultury i chłopskich wartości wytworzył w znacznej mierze odrębny, patriarchalny model grzeczności, który pożądane normy zachowań społecznych odniósł do relacji rodzinnych. Oparty jest on na kulturze dobrego słowa. Słowa życzliwego, rozumianego jako szczególny dar, dobro, którym dzielono się chętnie, w nadziei na jego spełnienie zarówno w czasie wielkich świąt agrarnych (w wyszukanych retorycznie i pieśniowo formułach), żniw, wesel itp., jak i na...

Opracowanie dotyczy recepcji literatury hermetycznej w średniowieczu i renesansie w dziełach polskich twórców i uzupełnia dotychczasową wiedzę w zakresie historii literatury hermetycznej. Praca skupia się na dwóch prymarnych tekstach: zbiorze dialogów pt. Corpus Hermeticum (w łacińskim przekładzie Marsilia Ficina) oraz łacińskim traktacie pt. Asclepius. Celem jest analiza treściowa i porównawcza dzieł zawierających cytaty pochodzące z powyższych hermetycznych tekstów, które znajdziemy u: Bernard...

"Złota Epoka" Portugalii i języka portugalskiego to książka, która podejmuje temat w Polsce nowy, dotąd w zasadzie nieopisywany. Owa "Złota Epoka" w dziejach Portugalii to czas, kiedy dokonywały się wielkie wyprawy zamorskie, którym towarzyszył rozwój wiedzy i myśli technicznej, a także zarządzano odkrytymi terenami oraz szlakami handlowymi. Autorka przekonująco pokazała, że " Złota Epoka" kraju była także "Złotą Epoką" języka portugalskiego, który został rozpowszechniony w takich częściach...