Wydawnictwo Aletheia

Żadne dzieło w historii twórczości człowieka nie było przedmiotem takiej kontrowersji w kwestii autentyczności jak dialogi starożytnego greckiego filozofa Platona (ok. 427 - ok. 347 p.n.e.). Poświadczał ją Arystoteles i inni współcześni autora, a jej strażnikiem była Akademia Platońska istniejąca do VI wieku, ale nawet ona nie zdołała upilnować czystości dzieła. Znana do dziś systematyka Trazyllosa pochodzi dopiero z I wieku n.e. Dziś spośród ponad 40 domniemanych dialogów Platona za autentyczne...

Robert Nozick (1938–2002) należał do najbardziej znanych amerykańskich filozofów polityki, choć "Anarchia, państwo, utopia" (1974) była praktycznie jego jedyną publikacją w tej dziedzinie. Z pozycji liberalizmu zarysował tam swoje rozumienie i uzasadnienie państwa. Locke, Kant i Rawls to główne postaci z dziejów filozofii politycznej, do których nawiązywał. Słynna stała się jego teoria „państwa minimalnego”, ograniczonego do bardzo specjalnych, ochronnych funkcji. Wszelkie „większe” państwo wykr...

Gdy w 1958 ukazała się Antropologia strukturalna, Claude Lévi-Strauss (ur. 1908) miał za sobą kilka ważnych publikacji, w tym bestsellerowy Smutek tropików. Zapewne dzięki Antropologii został rok później powołany do College de France. Książka ta już samym tytułem ukształtowała pewną perspektywę poznawczą w tej dziedzinie. Wzorem amerykańskim Lévi-Strauss mówi raczej o antropologii kulturowej niż o etnologii, tę zaś jako teoretyczną naukę porównawczą odróżnia od etnografii. Antropologia-etnologia...

Gdy w 1958 roku ukazała się Antropologia strukturalna, Claude Lvi-Strauss (19082009), później światowej sławy francuski antropolog, miał już za sobą kilka ważnych publikacji, w tym bestsellerowy Smutek tropików. Zapewne dzięki Antropologii został rok później powołany do Collge de France. Tom obejmuje działy omawiające język i pokrewieństwo, organizację społeczną, magię i religię (gdzie autor opisuje m.in. strukturę mitów) oraz sztukę. Dzieło już samym tytułem ukształtowało pewną perspektywę pozn...

Walter Benjamin (1892-1940) przez ostatnie lata życia intensywnie pracował nad wspomnieniami z dzieciństwa. Było to dzieciństwo dostatnie i zapewne szczęśliwe, jako że rodzice należeli do grupy zamożnych mieszczan żydowskich w Berlinie. Krótkie "migawki" oświetlające okres ostatnich lat XIX i pierwszych XX wieku stanowią arcydziełka literatury wysokiej, liryczne i filozoficzne obrazy epoki widzianej oczami dziecka. Benjamin, rówieśnik telefonu, ale i obserwator mitu założycielskiego Rzeszy, stał...

Henryk Paprocki (...) w niniejszej pracy kontynuuje poszukiwania rozpoczęte w książce "Czas. Eseje o wieczności" (2018), tym razem w odniesieniu do przestrzeni pytając, "czym jest przestrzeń?"....

Robert Graves (1895-1985) był poetą z przekonania, powieściopisarzem dla zarobku i badaczem tradycji z namiętności. "Biała Bogini" (1948, wydanie rozszerzone: 1961) powstała między dwoma najbardziej znanymi u nas dziełami tego angielskiego twórcy: powieścią "Ja, Klaudiusz" (1934) i "Mitami greckimi"(1955). Graves wysuwa kontrowersyjne hipotezy, które nadają jego dziełu wprost sensacyjny charakter. Czytelnik wraz z autorem tropi ślady domniemanej tytułowej bogini w obrzędach i mitach starożytnej ...

Ronald Dworkin (1931-2013), amerykański filozof prawa o szerokich zainteresowaniach (w Wydawnictwie Aletheia: "Religia bez Boga", Warszawa 2014), klasycznym dziełem "Biorąc prawa poważnie" (1977) dokonał reorientacji anglosaskiej jurysprudencji z pozytywizmu prawniczego na prawniczy liberalizm. W myśl tego pierwszego o prawdziwości wypowiedzi prawnej rozstrzyga wyłącznie jej akceptacja przez odpowiednie instytucje. Inaczej mówiąc, nie treść danego przepisu prawa jest decydująca, lecz tryb ustano...

Książki o samobójstwie są czymś szczególnym, „kultowym”, jeśli opowiadają o własnych doświadczeniach autora jak „Podnieść na siebie rękę” Jeana Améry’ego czy „Bóg Bestia” Alvareza. Al(fred) Alvarez (ur. 1929), angielski poeta i krytyk literacki, autor wielu książek non-fiction, swoje studium samobójstwa z 1972 roku zaczyna od słynnego (zamierzonego lub nie) samobójstwa Sylvii Plath (1963), którą znał jako redaktor „Observera”. Jej historię rozbudowuje w rozważania nad miejscem samobójstwa lub ra...

Michael Coogan, znany w świecie amerykański biblista, w najnowszej (2010), sensacyjnej książce rozważa kwestie seksu w Biblii, zwłaszcza w Starym Testamencie. Schematyczna, by nie rzec bezmyślna lektura tekstów biblijnych często nie pozwala dostrzec w nich pewnych osobliwych, a nawet szokujących rzeczy. Do tej deformacji przyczyniają się też ,,oszustwa" uładzonego przekładu. Coogan na nowo odczytuje Biblię zarówno co do jej społeczno-kulturowego sensu, jak i czysto filologicznie. Sięgając do nie...

Jarosław Urban, znawca whisky i whiskey, autor książek o nich, wielokrotnie pielgrzymował do stanu Kentucky, źródła amerykańskiego bourbona. W swojej książce opisuje jego historię i teraźniejszość. Trunek ten przeżywa w ostatnim czasie wielki wzrost popularności. Bourbon wszakże to whiskey - szczególna, amerykańska odmiana destylatu, który narodził się niegdyś w Szkocji. O specyfice bourbona odróżniającej go od szkockiej whisky, o jego produkcji i producentach traktuje ta książka wzbogacona wraż...

Emil Cioran (19111995), należy do najwybitniejszych i najbardziej kontrowersyjnych filozofów XX wieku. Swoim trudnym połączeniem pesymizmu (życie nie ma sensu, zakończenie go byłoby najlepszym wyjściem) z pragnieniem życia fascynował kolejne pokolenia. Brewiarz powstał w latach 19411944. Jest to ostatnia książka napisana przez autora po rumuńsku i pierwsza stworzona we Francji, w tym czasie bowiem Cioran emigrował już z Rumunii, gdzie się urodził i gdzie powstało po rumuńsku pięć jego innych ksi...

Emil Cioran (19111995), należy do najwybitniejszych i najbardziej kontrowersyjnych filozofów XX wieku. Swoim trudnym połączeniem pesymizmu (życie nie ma sensu, zakończenie go byłoby najlepszym wyjściem) z pragnieniem życia fascynował kolejne pokolenia. Brewiarz powstał w latach 19411944. Jest to ostatnia książka napisana przez autora po rumuńsku i pierwsza stworzona we Francji, w tym czasie bowiem Cioran emigrował już z Rumunii, gdzie się urodził i gdzie powstało po rumuńsku pięć jego innych ksi...

Ta książka Slavoja ika (ur. 1949), światowej sławy słoweńskiego filozofa i komentatora naszych kryzysów (w Wydawnictwie Aletheia: O wierze, Patrząc z ukosa, Żądanie niemożliwego), dotyczy najnowszych wydarzeń, takich jak przegrane przez Trumpa wybory w USA, pandemia COVID-19, wydarzenia w Chile, brexit czy sprawa Assange'a. Nie jest to jednak doraźna publicystyka polityczna, lecz próba zdiagnozowania sytuacji w niebie, od którego zależy nasze powszednie i niepowszednie działanie. iek jest komuni...

Amerykański socjolog Richard Sennett (ur. 1943) należy do (lewicowych) krytyków nowoczesności, lecz ta książka o człowieku, ciele, wśród, kamieni, na szczęście nie jest historią z tezą, lecz fascynującą opowieścią o tym, jak mieszczanie od starożytnych Aten po dzisiejsze Greenwich Village współżyją i zmagają się z miastem, które sami sobie stworzyli. Za pomocą reprezentatywnych obrazów kilku metropolii w kluczowych momentach historii autor skłania czytelników do namysłu nad otoczeniem, w którym ...

Główny niemiecki filozof-diagnosta czasów współczesnych Peter Sloterdijk (ur. 1947) rozważa w tym tomie najnowszych tekstów zróżnicowaną tematykę skupioną wokół pytania o koniec historii. Pytanie nie brzmi jednak, jak u Fukuyamy, czy jest nadzieja na koniec historii pojętej jako walka o optymalny kształt życia, lecz czy jest nadzieja, że końca historii nie będzie czy statek kosmiczny Ziemia, którego istnienie odkrył XX wiek, przetrwa wbrew instynktom samozagłady rozpowszechnionym wśród załogi. T...

Martin Heidegger (1889 1976), klasyk XX-wiecznej filozofii niemieckiej, wygłosił te wykłady o myśleniu na fryburskim uniwersytecie w roku akademickim 1951/1952. Reprezentują one filozofię z późnego okresu twórczości Heideggera, który po politycznych wyzwaniach lat trzydziestych i czterdziestych XX wieku powrócił do życia akademickiego: objęty po wojnie zakazem nauczania z powodu wcześniejszych związków z nazizmem, uzyskał możliwość prowadzenia działalności dydaktycznej w momencie przejścia na em...

Ten tom krótkich esejów i aforyzmów Emila Ciorana (19111995) został opublikowany w 1979 roku i jest pesymistyczno-nihilistyczną refleksją filozofa nad ludzkością, historią i nad sobą. W wieku 68 lat powraca on do swojego życia i stawia diagnozę człowiekowi jako takiemu. Nie jest to jednak refleksja teoretyczna w zwykłym sensie. Cioran był specyficznym egzystencjalistą wśród francuskich egzystencjalistów powojnia. Jeśli teoretyzuje, to zawsze wychodząc od siebie i, trzeba przyznać, najbardziej za...

Ta książka to bodaj główne dzieło francuskiego filozofa i starożytnika Pierre a Hadota (1922 2010), nad którym pracował on przez kilkanaście lat i które stanowi kwintesencję jego przemyśleń nad charakterem starożytnej filozofii, a także nad naturą filozofii w ogóle. Filozofować, uważał, to wybierać sposób przedstawiania sobie rzeczy, od tego bowiem zależy, jak się do nich odniesiemy. Ten wybór wszakże nie był dziedziną refleksji teoretycznej. Filozofia pierwotnie stanowiła sztukę życia. Uczono s...

Emil Cioran (19111995), światowej sławy rumuńsko-francuski filozof, mizantrop i sceptyk paradoksalnie kochający życie właśnie za jego (jak uważał) brak sensu, w tym tomie daje wyraz podziwowi dla twórczości autorów, którzy go po części ukształtowali. Eseje o nich i krótkie ich portrety powstawały przez prawie trzydzieści lat, aż zostały zebrane w całość wydaną w 1986 roku. Tom zawiera czternaście tekstów o innych i dwa o samym autorze. De Maistre, Valry, Beckett, Saint-John Perse, Eliade, Caillo...

To klasyczne już i najlepiej znane z dzieł nestora francuskich historyków Jeana Delumeau (ur. 1923) stara się pokazać, że wbrew rozpowszechnionym przekonaniom renesans nie był wcale odrodzeniem. Nic się tam nie odradzało, za to wiele rodziło. Renesans nie zrywał ze średniowieczem, lecz je kontynuował jeśli nieco mniej religijny, to nie na zasadzie antyreligijnego odrodzenia, lecz nowych, bardziej liberalnych prądów. Delumeau nie ogranicza się do sztuki, najbardziej spektakularnego oblicza renesa...

Najbardziej znany z badań nad historią "życia prywatnego" francuski historyk Georges Duby (1919-1996) z kręgu czasopisma "Annales" poszukuje w tym tomie społecznych (religijnych, obyczajowych, politycznych) uwarunkowań twórczości artystycznej. Inaczej niż przedstawiciele historyzmu nie zajmuje się historią jako wynikiem aktywnej kreacji ludzkiej, lecz raczej twórczą aktywnością ludzką jako warunkowaną przez zastane struktury społeczne. Książka jest podzielona na trzy części: ...

"Europa się tworzy", napisał Jacques Le Goff (1924-2014), światowej sławy francuski mediewista, autor takich fundamentalnych dzieł, jak Kultura średniowiecznej Europy (Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2022), Narodziny czyśćca (Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2021) czy Intelektualiści w średniowieczu (Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2023). Napisał te słowa w 2003 roku, na krótko przed faktycznym "utworzeniem się" Europy, tj. poszerzeniem Unii Europejskiej o kraje Europy Środkowej....

To ostatnia, napisana na rok przed śmiercią książka Jacques'a Le Goffa (19242014), wybitnego francuskiego mediewisty z trzeciego pokolenia szkoły Annales, której programem było badanie historii życia codziennego i mentalności. Le Goff zapisał się w mediewistyce ideą długiego średniowiecza. Wbrew rozpowszechnionej opinii o odrębności włoskiego renesansu XV wieku uważał go za jeden spośród kilku średniowiecznych renesansów, a samo średniowiecze rozciągał do połowy XVIII wieku. Zdaniem Le Goffa dop...

Gottfried Benn (18861956), jeden z najsłynniejszych niemieckich poetów pierwszej połowy XX wieku, obok poezji uprawiał też twórczość prozatorską i eseistyczną. Z wykształcenia lekarz, w swoich utworach, na początku ekspresjonistycznych, nawiązywał do medycznych wątków, eksponował przenikanie się sfery duchowej z fizyczną. Długo kładł się na nim cień przejściowej sympatii do nazizmu w latach 19331934, którą sam Benn uznał później za błąd, lecz go nie potępił, uznając za uwarunkowany historycznie....

Ta książka o tak podstawowym tytule nie jest elementarnym wprowadzeniem, lecz próbą spojrzenia na starożytnych filozofów z perspektywy, która współczesnemu człowiekowi zdążyła umknąć. Pierre Hadot (19222010), wybitny francuski historyk, z wykształcenia także teolog i w młodości nawet przez pewien czas duchowny katolicki, przedstawia tu i uzasadnia swoją główną tezę: starożytna filozofia była nie tyle teorią, ile sposobem życia. Zadaniem filozofa nie jest budowa systemu, lecz ćwiczenie duchowe, k...

Norbert Elias (1897–1990) należy dziś do grona najwybitniejszych socjologów w świecie. Jego dzieło zyskało sławę stosunkowo późno. Urodzony we Wrocławiu w rodzinie żydow-skiej, w 1933 roku emigrował do Francji, a potem do Anglii. W latach 60. i 70. niejako „powrócił” jako autor do Niemiec, gdzie jego książki cieszyły się coraz większą popularnością. „Czym jest socjologia?” pochodzi z 1970 roku. Obejmuje nadzwyczaj inspirujące rozważania nad naturą i zadaniami socjologii. Dla Eliasa społeczeństwo...

Niedawno zmarły Arthur C. Danto (19242013) należał do najbardziej znanych amerykańskich filozofów sztuki. Był wszechstronnym myślicielem, który początkowo, w latach 60. XX wieku, starał się z perspektywy filozofii analitycznej przyswoić Ameryce myśl kontynentalną (Nietzsche, Sartre). W latach 70. powrócił do dziedziny, od której zaczął w młodości (studiował malarstwo). W Czym jest sztuka, swojej ostatniej książce (2013), objaśnia sformułowaną przez siebie definicję sztuki jako ucieleśnionego zna...