Marian Czuchnowski

Pierwsze, londyńskie wydanie "Czarnej koronki" Mariana Czuchnowskiego wywołało niemałe oburzenie. Odebrano ją jako książkę "przeciwko wszystkim" - atakującą nie tylko porządki sowieckie, ale i stosunki panujące w Polsce międzywojennej, krytykującą ostro środowisko polskiej emigracji niepodległościowej, wyśmiewającą etos Legionów i styl literacki polskich pisarzy na uchodźstwie. Dzisiaj, po pięćdziesięciu z górą latach od daty jej premiery, możemy już czytać powieść Czuchnowskiego bez dawnych upr...

"Szpik egzystencji", liczący kilka tysięcy wersów poemat nazywany przez samego autora "powieścią wierszem", niekiedy też "antologią pewnej epoki", stanowi summę doświadczeń artystycznych i życiowych Mariana Czuchnowskiego. Utwór ten powstawał blisko dwadzieścia lat, ukazywał się w odcinkach, na łamach różnych czasopism, a niekiedy i w dużych odstępach czasu, nie sposób więc było go odbierać inaczej niż jako spontaniczny zapis rzeczywistości, niby-dziennik, ewentualnie - sugestywny kolaż epizodów...

Powieść "Tyfus, teraz słowiki" - wymieniana obok "Na nieludzkiej ziemi" Józefa Czapskiego, "Innego świata" Gustawa Herlinga-Grudzińskiego czy "W domu niewoli" Beaty Obertyńskiej jako jedno z najważniejszych świadectw GUŁagu w literaturze polskiej - pozostaje dotąd dziełem znanym tylko wtajemniczonym. Funkcjonuje jako książka osobna - nazbyt drastyczna, przesadnie poetycka, nadmiernie, jak na podejmowany w niej temat, niekonwencjonalna. Kreślona przez Mariana Czuchnowskiego opowieść o losach Pola...