Ryszard Kulesza

Jest to moja dwudziesta książka poświęcona dziejom starożytnym. Poza podręcznikami gimnazjalnymi i licealnymi opublikowałem m.in.: Ateny Peryklesa, Maraton, Wojnę peloponeską, Spartę w V-IV w.p.n.e. oraz Aleksandra Wielkiego. Od lat prowadzę poświęcone antykowi wykłady i różne inne zajęcia na Uniwersytecie Warszawskim. Niezwykłe zainteresowanie słuchaczy upewnia mnie co roku w przekonaniu, że mimo wszystkich przemijających mód antyk jest czymś niezwykle żywym. Niniejsza książka, w której odnajdz...

Wojna peloponeska, która wybuchła w 431 roku p.n.e., była największą i najdłuższą z wojen, jakie toczyli starożytni Grecy. W trwających przez ponad ćwierć wieku zmaganiach Aten ze Spartą wzięła udział większość greckich państw-miast. Szacuje się, że działania wojenne pochłonęły ponad 10% ludności Hellady. Świadek i historyk tej wojny Tukidydes pisał: tyle cierpień przypadło w udziale Hellenom, ile nigdy przedtem w równie długim okresie. Nigdy bowiem przedtem nie zdobyli i nie zamienili w pustyni...

odręcznik do historii ,,Zrozumieć przeszłość" dla zakresu rozszerzonego jest napisany nie tylko na wysokim poziomie merytorycznym, ale również przystępnym językiem. Układ treści został przedstawiony w porządku chronologicznym. Część pierwsza podręcznika obejmuje treści dotyczące starożytności i średniowiecza. Na początku publikacji znajduje się wstęp z informacjami na temat badań historycznych, chronologii i periodyzacji dziejów oraz podziałów źródeł historycznych. Treści podręcznika wzbogacono ...

Cd audio, czas trwania 26 minut, czytają Rafał Kosecki i Karol Stempkowski. `Z wielu powodów republika rzymska to państwo szczególne. Z pewnością ona właśnie, a nie demokracja ateńska wywarła na nasze czasy wpływ najbardziej głęboki. Z formalnego punktu widzenia rzymska civitas przypomina grecką polis, ściślej jej oligarchiczną formę. Jak już wiemy, niewielkie początkowo miasto, wyrosło z czasem na stolicę ogromnego imperium. Ustrój republikański imponuje swoją skutecznością, czemu zawdzięcza ni...

Zajęcie obszarów pozaitalskich postawiło przed Rzymem wiele problemów natury organizacyjnej i politycznej. Nowo zdobyte terytoria nazywano prowincjami. Status poszczególnych miast i ludów wchodzących w skład prowincji określali zwycięzcy. Część z nich uczyniono sprzymierzeńcami Rzymu zobowiązanymi do dostarczania floty i wojska zwalniając je od świadczeń finansowych oraz gwarantując autonomię. Większość stanowili wszakże poddani ludu rzymskiego, wolni na ogół od obowiązku służby wojskowej, a zmu...

W wyniku podbojów Rzymianie zetknęli się z ludami znajdującymi się na różnym stopniu rozwoju. Dla jednych sami stali się wzorem. Od innych przejęli wiele elementów kultury i obyczaje. Najwcześniej i najgłębiej ulegli Rzymianie urokowi kultury greckiej. Wedle słów Horacego: Graecia capta ferum victorem cepit , czyli podbita Grecja zwyciężyła swego dzikiego zwycięzcę. Od Greków naród żołnierzy i zdobywców nauczył się cenić poetów i filozofów, przejął liczne składniki greckiej kultury i religii. .....

Do cech charakterystycznych pierwotnej religii rzymskiej należy bezosobowość bóstw i ścisła ich specjalizacja. Jedne czuwały nad zasiewem zbóż inne strzegły nasion znajdujących się w ziemi, jeszcze inne ich wzejścia. Nie bez złośliwości opowiada o tym św. Augustyn, wielki pisarz chrześcijański z przełomu IV i V wieku naszej ery: Rzymianie nie uznali za stosowne powierzyć zarządzania okolicami wiejskimi jakiemuś jednemu bóstwu lecz równinę oddali bogini ról Rusinie, grzbiety gór Jugatynowi, nad p...

Na przełomie drugiego i pierwszego tysiąclecia przed naszą erą związki z kulturą mykeńską uległy zerwaniu. Kilka następnych, tzw. Ciemnych Wieków, upłynęło pod znakiem wyraźnego zubożenia cywilizacji. Zasadnicze przemiany rozpoczęły się w VIII w przed naszą erą. Składał się na nie zespół zjawisk, które doprowadziły do narodzin klasycznej Grecji. Komunikacja społeczna uzyskała nowy środek przekazu w postaci pisma alfabetycznego. Na VIII-VI wiek przed naszą erą przypadają też początki literatury, ...

Najniższą grupę ludności Aten stanowili niewolnicy. Dla starożytnych Greków istnienie niewolnictwa było oczywistością. Nie wyobrażano sobie świata bez niewolników. Arystoteles tak o tym pisał: Jak do określonych kunsztów niezbędne są potrzebne właściwe narzędzia, jeśli dzieło ma być odpowiednio wykonane i wykończone tak i do gospodarstwa domowego. Z narzędzi jedne są martwe, inne żywe. Tak na przykład dla sternika ster jest narzędziem martwym, jego zaś zastępca narzędziem żywym. Pomocnik bowiem ...

W połowie VI wieku p.n.e. miasta greckie w Azji Mniejszej dostały się pod panowanie perskie. Persowie rządzili za pośrednictwem greckich tyranów, którzy dbając o utrzymanie mieszkańców w posłuchu byli zarazem odpowiedzialni za wywiązywanie się przez miasta z powinności finansowych i wojskowych wobec władcy perskiego. Wzrost aktywności i aspiracji mieszkańców sprawiał, że tyrania, szczególnie stojąca na straży wpływów obcego mocarstwa, stawała się na przełomie VI i V wieku p.n.e. politycznym anac...

Starożytni Grecy wierzyli w wielu bogów, co nazywamy politeizmem, których wyobrażali sobie na podobieństwo człowieka, co z kolei nazywamy antropomorfizmem. Od innych religii grecką odróżniał brak ksiąg świętych oraz kształtującej system wierzeń i czuwającej nad kultem warstwy kapłanów. Wyobrażenia na temat poszczególnych bogów zmieniały się w czasie. Zależały od obszaru, jego tradycji, a wreszcie od poetów, którzy na wierzenia Greków wywarli wpływ ogromny. W szczególności wielką rolę odegrały w ...

Szczególnie miejsce w dorobku starożytnej Grecji zajmują rozważania filozoficzne. Jak wcześniej wspomniano stanowiące osnowę greckich wierzeń, mity udzielały odpowiedzi na podstawowe pytania dotyczące bogów i ludzi. Wyjaśniały pochodzenie i naturę bogów, opowiadały o czynach herosów, początkach miast, różnych obyczajów i instytucji. Składały się na wyobrażenia Greków o świecie. W VI wieku p.n.e. również poza religią zaczęto szukać odpowiedzi na pytania dotyczące początków świata i dziejących się...

Początki Rzymu otacza tajemnica, którą raczej zaciemniają, aniżeli rozświetlają opowiadane przez starożytnych często sprzeczne ze sobą legendy. Względna zgoda panowała tylko, co do jednego, że twórcy Rzymu wywodzili się od Eneasza który uciekając ze zdobytej przez Achajów Troi u kresu swej wędrówki osiadł w Lacjum. Szczegółowe wersje wyglądały już jednak różnie. Wedle jednej z nich Rzym założył Remus, jeden z czterech synów Eneasza, wedle innej uczynił to sam Eneasz, który przybył do Italii wraz...

Ostatnie dziesięciolecia republiki upłynęły pod znakiem walk o władzę. Podzielona politycznie arystokracja rzymska nie potrafiła okiełznać ambicji wywodzących się z jej grona wybitnych jednostek, poruszyć społeczności obywatelskiej do obrony zagrożonego ustroju, przeprowadzić reform dających szanse na przebudowę republikańskiej formy rządu. W senacie ścierali się ze sobą zwolennicy poszczególnych polityków, a racja państwa stawała się najczęściej pustym, propagandowym sloganem. Urzędy znaczyły t...

W 490 roku p.n.e. na równinie maratońskiej walczyły wojska imperium perskiego i niewielkiej ateńskiej polis. Naprzeciwko siebie stanęli żołnierze-poddani, wykonujący rozkazy rezydującego w odległych o tysiące kilometrów! Suzach króla Dariusza i obywatele Aten, walczący w obronie leżących kilkadziesiąt kilometrów dalej rodzinnych domostw, ojczystego kraju i niezawisłości państwa. Pod Maratonem polis pokonała imperium. Dziesięć lat później syn Dariusza, Kserkses, rzucił przeciwko Helladzie liczącą...

Obok prawdziwej Sparty od zawsze istniała legenda Sparty, uosabiająca odwieczne marzenia o równości. Zawarty w książce wizerunek Sparty nie zgadza się, o czym z góry należy Czytelnika uprzedzić, z obowiązującym w pracach polskich sposobem widzenia dziejów spartańskich. Zdaniem autora Sparta, choć niewątpliwie pod wieloma względami niezwykle oryginalna, w większej mierze była państwem wedle greckich standardów normalnym, jej "nienormalność" zaś jest w znacznej mierze wytworem "legendy spartańskie...

Sparta była największym państwem greckim. Zajmowała przeszło 8 tysięcy kilometrów kwadratowych. Spartańska państwowość zaczęła się kształtować na przełomie II i I tysiąclecia p.n.e. wraz z przybyciem na teren Lakonii, Dorów, którzy podbili miejscową ludność. Rozciągająca się między górami Tajgetu i Parnonu, licząca mniej więcej 5 tysięcy kilometrów kwadratowych Lakonia stała się zalążkiem przyszłej Sparty. W VIII i VII w. p.n.e. Spartanie opanowali Messenię, podbijając ludność Messenii, obracają...