Śladami Reformacji na Pogórzu Karpackim

W książce autor podjął mało znaną tematykę, mianowicie obecność ewangelicyzmu na Pogórzu w XVI i XVII wieku, obejmującą powstanie, rozkwit i upadek Reformacji na tamtym obszarze. Zapragnął on opracować taką publikację, w której centrum stanęliby ewangelicy, w XVI wieku tak liczni przecież na Pogórzu. Nie zamierzał tworzyć dzieła naukowego dla niewielkiej grupy zainteresowanych tą tematyką specjalistów, nie podjął kwerend archiwalnych ani poszukiwań wśród rękopisów z tamtej epoki czy wśród starodruków. Nie pozwalały zresztą na takie czasochłonne poszukiwania jego obowiązki dyrektora w nowym, lecz szybko rozwijającym się, wydawnictwie. Poszedł tropem zachowanych śladów istnienia ewangelickich zborów w Czudcu, Strzyżowie, Łańcucie, Dubiecku, a także w Krośnie, Rymanowie, Iwoniczu i Kobylanach; cztery ostatnie podał za A. Cecułą.Wykorzystał starannie publikacje drukowane, lecz te były dotychczas pisane z katolickiego punktu widzenia. Sporo trudu musiało więc kosztować autora wyłuskanie z nich tego, co obrazowało ewangelicką przeszłość. Ponieważ autor pisał z myślą i o tych czytelnikach, którzy o Reformacji wiedzą tyle, ile wynieśli ze szkół, to znaczy niewiele i bałamutnie, na kilkudziesięciu pierwszych stronach przedstawił ją słusznie jako powrót do korzeni chrześcijaństwa, przeciwstawiając się nieuczciwej propagandzie, która wmawiała i nadal wmawia wszystkim, że Reformacja to nowinki religijne. Następnie przeszedł do powstania ruchu reformacyjnego w Małopolsce. Tu wyróżnił szlachecki nurt Reformacji i podkreślił niechętny stosunek chłopów do niej. Śledzenie narracji autora ułatwiają liczne i trafnie dobrane ilustracje. Dzięki nim i dzięki gładkiemu stylowi nawet czytelnicy niezbyt spoufaleni z przedstawianą tematyką, z łatwością przyswoją sobie wiele nowych wiadomości. Bardzo pożyteczne są podane pod koniec książki informacje o spadkobiercach Reformacji czyli Kościołach ewangelickich i ewangelicznych działających współcześnie na obszarze Pogórza Karpackiego. Idąc z duchem czasu, podał M. Harasim strony internetowe każdego z tych Kościołów, aby zainteresowani mogli poszerzyć zawartą w książce wiedzę. Temu samemu celowi służy wykaz publikacji na poruszone w książce tematy, który obejmuje blisko sto pozycji i umożliwia czytelnikom samodzielne poruszanie się po reformacyjnym Pogórzu.Książka M. Harasima warta jest polecenia nauczycielom przedmiotów humanistycznych, duchownym, przewodnikom turystycznym i wszystkim miłośnikom historii.
- prof. Rafał A. Leszczyński