IV/1 Dywizjon myśliwski Dywizjony myśliwskie września 1939

Do rąk Czytelników trafia kolejna książka z serii „Dywizjony Myśliwskie Września 1939”, która tym razem prezentuje dzieje IV/1 Dywizjonu Myśliwskiego z 1. Pułku Lotniczego w Warszawie.
Pierwsza część książki to jak zwykle zarys historii jednostki w okresie międzywojennym w latach 1933-1939. Z tym okresem można się zapoznać poprzez opisy różnorodnych zdarzeń lotniczych – wypadków, również niestety śmiertelnych kraks, ćwiczeń lotniczych oraz innych nielicznych informacji, jakie posiadamy. Zachowane relacje Witolda Urbanowicza, Michała Cwynara, Tadeusza Sawicza z lotów treningowych oraz ochrony granicy wschodniej pozwalają lepiej poznać klimat tamtych dni.
Gorącą atmosferę przygotowań mobilizacyjnych ukazują „Sprawozdanie…” d-cy IV/1 Dywizjonu oraz wspomnienia Tadeusza Szumowskiego i Benedykta Dąbrowskiego. Przebieg powietrznych bojów od porannych starć z Henklami He 111 z 1 września 1939 roku po walkę z sowieckimi myśliwcami Polikarpow 17. dnia wojny przybliżają relacje i przekazy pośrednie kilkunastu, dzienniki niemieckich jednostek Heinkli i Sztukasów oraz relacje naocznych świadków walk, m.in. ostatniej walki, zwycięstwa i śmierci 17 września 1939 roku ppor. pil. Stanisława Zatorskiego w starciu z trzema sowieckimi myśliwcami.

Z okładki:
Ppłk pil. Leopold Pamuła popełnił błąd, atakując prowadzącego Messerschmitta. Drugi niemiecki pilot, osłaniający d-cę tej pary (tzw. Rotte – szyk dwóch myśliwców), wszedł na ogon P.11 i celnie ostrzelał polski samolot. Wszystko wskazuje na to, że płk. pil. Pamułę trafił Uffz. Heinrich Dettmer, który o godz. 17.19 zameldował zestrzelenie PZL P.24. Ranny i poparzony Polak wyskoczył z trafionej PZL P.11 na spadochronie i wylądował przy drodze pomiędzy Chotomowem a Jabłonną 137. Leopold Pamuła został wzięty przez okolicznych mieszkańców za niemieckiego dywersanta. Ludzie zachowywali się wobec niego bardzo wrogo – zanim dość szybko przyjechał patrol wojskowy na motocyklu i uratował go, miał zostać kilka razy uderzony w twarz. Żołnierze zawieźli ppłk Pamułę do jednego z warszawskich szpitali.
Zwycięski pilot Uffz. Dettmer sam został jednak trafiony i musiał przymusowo lądować swoim Bf 109D na polanie leśnej lub bagnie gdzieś pomiędzy Legionowem a Narwią (Zegrzem) 139. W trakcie przyziemienia zostały podłamane skrzydła, a pilot prawdopodobnie zranił się w głowę. Uffz. Dettmer został złapany i doprowadzony do punktu sanitarnego w Michałowie.
Niemieckiego pilota widział cytowany wcześniej Tadeusz Borowski: Po powrocie z oględzin zestrzelonego samolotu kpt. pilota Olszewskiego byłem świadkiem przyprowadzenia niemieckiego pilota z zabandażowaną głową bez czapki. Dobrze zbudowany, przyprowadzono go do punktu sanitarnego mieszczącego się w budynku pp. Grzybowskich w Michałowie. Co do samolotu, gdzie upadł, to nic nie wiem. (…) Z całą pewnością ten pilot lądował awaryjnie w okolicach Stanisławowa, a ostatnim, który do niego strzelał, był kpt. pilot Mieczysław Olszewski i Jemu należy przyznać zestrzelenie.
Przypuszczalnie zestrzelenie tego Bf 109 zgłaszało dwóch pilotów, którzy strzelali do niego razem, nie widząc siebie nawzajem.
Na okładce: 17 września 1939 podczas lotu rozpoznawczego ppor. pil. Stanisław Zatorski ze 113. EM został zaatakowany przez trzy radzieckie myśliwce nad Rokitnem. W czasie walki przypuszczalnie zestrzelił jednego z napastników, drugiego uszkodził, być może oba uszkodził. Sam został trafiony przez trzeciego myśliwca, przymusowo lądował koło Rokitna, gdzie zmarł i został pochowany.