Opis
Jednym z warunków uzyskiwania wysokich i dobrej jakości plonów roślin warzywnych jest umożliwienie im wzrostu w środowisku wolnym od chwastów.
Chwasty towarzyszą roślinom uprawnym w każdych warunkach. Nie są znane przypadki uprawiania z powodzeniem jakiegokolwiek gatunku warzyw bez odchwaszczania. Właściwie niemal cała historia rolnictwa, od zarania dziejów, związana jest z ochroną przed chwastami.
Prawie wszystkie zabiegi agrotechniczne prowadzone na polu służą między innymi zwalczaniu chwastów. Suma strat spowodowanych zachwaszczeniem na ogól przekracza straty wywołane przez choroby i szkodniki. Czasami, przy niewielkim nasileniu chorób czy szkodników, można zrezygnować z ich zwalczania. W wypadku chwastów taka sytuacja zdarza się niezmiernie rzadko. Dlatego zwalczanie chwastów jest obecnie uznawane za główny zabieg ochrony roślin, a herbicydy stanowią podstawową grupę pestycydów. Często ponad 50% zużytych środków ochrony roślin to herbicydy. Nie można jednak zaniedbywać innych sposobów niszczenia chwastów. Zaleca się jako najbardziej racjonalne integrowanie metod ochrony warzyw. Oznacza to stosowanie zabiegów profilaktycznych, agrotechnicznych i chemicznych w taki sposób, aby osiągnąć największą skuteczność ochrony i jednocześnie ograniczyć ujemny wpływ na środowisko. Dotyczy to również zwalczania chwastów. W warzywach uprawianych na małych powierzchniach (działki, ogródki przydomowe) chwasty zwalczane są na ogół ręcznie i mechanicznie. W towarowej produkcji jednak konieczne jest integrowanie metod zwalczania chwastów. Polega ono na stosowaniu odpowiednich herbicydów oraz właściwej agrotechniki, przy czym funkcję podstawową, obecnie i jeszcze zapewne długo, będą pełnić herbicydy. Bez stosowania herbicydów nakłady pracy ręcznej na odchwaszczanie plantacji roślin warzywnych sięgają kilkuset roboczogodzin na hektar, nawet na polach bardzo dobrze przygotowanych do siewu czy sadzenia.
Zwolennicy rolnictwa ekologicznego proponują, aby w uprawie warzyw nie używać nawozów mineralnych i środków ochrony roślin (z herbicydami włącznie). W gospodarstwach ekologicznych można spróbować obejść się bez herbicydów. Przecież na szerszą skalę zaczęto stosować herbicydy dopiero od końca lat pięćdziesiątych, a przez całe wieki zwalczano chwasty metodami tradycyjnymi. Oczywiście, warzywa pochodzące z takich gospodarstw muszą być droższe, bo ich wyprodukowanie jest bardziej pracochłonne, ale niekoniecznie muszą być zdrowsze od warzyw uprawianych w gospodarstwach racjonalnie stosujących nawożenie mineralne i chemiczną ochronę roślin. Trudno odmówić słuszności dążeniom do ograniczenia chemizacji środowiska. Dlatego podejmowane są badania nad innymi, niechemicznymi metodami zwalczania chwastów. Nowe możliwości, jakie stwarza współczesna nauka, być może pozwolą jeśli nie na całkowite zrezygnowanie ze stosowania herbicydów, to przynajmniej na zmniejszenie ich zużycia. Herbicydy mają znaczenie głównie na plantacjach, gdyż wykonanie w odpowiednim terminie ręcznych i mechanicznych zabiegów odchwaszczających napotyka poważne trudności.
Nauką zajmującą się chwastami i metodami ich zwalczania jest herbologia, stanowiąca jeden z działów ochrony roślin. Nauka ta obejmuje między innymi:
biologię i ekologię chwastów,
ich rolę w agrocenozie,
sposoby regulacji występowania i zwalczania chwastów,
czynniki warunkujące selektywność herbicydów,
tolerancję i wrażliwość roślin na ich działanie fitotoksyczne,
praktyczne aspekty stosowania herbicydów z uwzględnieniem ich wpływu na technologię produkcji i na środowisko.
Chwasty towarzyszą roślinom uprawnym w każdych warunkach. Nie są znane przypadki uprawiania z powodzeniem jakiegokolwiek gatunku warzyw bez odchwaszczania. Właściwie niemal cała historia rolnictwa, od zarania dziejów, związana jest z ochroną przed chwastami.
Prawie wszystkie zabiegi agrotechniczne prowadzone na polu służą między innymi zwalczaniu chwastów. Suma strat spowodowanych zachwaszczeniem na ogól przekracza straty wywołane przez choroby i szkodniki. Czasami, przy niewielkim nasileniu chorób czy szkodników, można zrezygnować z ich zwalczania. W wypadku chwastów taka sytuacja zdarza się niezmiernie rzadko. Dlatego zwalczanie chwastów jest obecnie uznawane za główny zabieg ochrony roślin, a herbicydy stanowią podstawową grupę pestycydów. Często ponad 50% zużytych środków ochrony roślin to herbicydy. Nie można jednak zaniedbywać innych sposobów niszczenia chwastów. Zaleca się jako najbardziej racjonalne integrowanie metod ochrony warzyw. Oznacza to stosowanie zabiegów profilaktycznych, agrotechnicznych i chemicznych w taki sposób, aby osiągnąć największą skuteczność ochrony i jednocześnie ograniczyć ujemny wpływ na środowisko. Dotyczy to również zwalczania chwastów. W warzywach uprawianych na małych powierzchniach (działki, ogródki przydomowe) chwasty zwalczane są na ogół ręcznie i mechanicznie. W towarowej produkcji jednak konieczne jest integrowanie metod zwalczania chwastów. Polega ono na stosowaniu odpowiednich herbicydów oraz właściwej agrotechniki, przy czym funkcję podstawową, obecnie i jeszcze zapewne długo, będą pełnić herbicydy. Bez stosowania herbicydów nakłady pracy ręcznej na odchwaszczanie plantacji roślin warzywnych sięgają kilkuset roboczogodzin na hektar, nawet na polach bardzo dobrze przygotowanych do siewu czy sadzenia.
Zwolennicy rolnictwa ekologicznego proponują, aby w uprawie warzyw nie używać nawozów mineralnych i środków ochrony roślin (z herbicydami włącznie). W gospodarstwach ekologicznych można spróbować obejść się bez herbicydów. Przecież na szerszą skalę zaczęto stosować herbicydy dopiero od końca lat pięćdziesiątych, a przez całe wieki zwalczano chwasty metodami tradycyjnymi. Oczywiście, warzywa pochodzące z takich gospodarstw muszą być droższe, bo ich wyprodukowanie jest bardziej pracochłonne, ale niekoniecznie muszą być zdrowsze od warzyw uprawianych w gospodarstwach racjonalnie stosujących nawożenie mineralne i chemiczną ochronę roślin. Trudno odmówić słuszności dążeniom do ograniczenia chemizacji środowiska. Dlatego podejmowane są badania nad innymi, niechemicznymi metodami zwalczania chwastów. Nowe możliwości, jakie stwarza współczesna nauka, być może pozwolą jeśli nie na całkowite zrezygnowanie ze stosowania herbicydów, to przynajmniej na zmniejszenie ich zużycia. Herbicydy mają znaczenie głównie na plantacjach, gdyż wykonanie w odpowiednim terminie ręcznych i mechanicznych zabiegów odchwaszczających napotyka poważne trudności.
Nauką zajmującą się chwastami i metodami ich zwalczania jest herbologia, stanowiąca jeden z działów ochrony roślin. Nauka ta obejmuje między innymi:
biologię i ekologię chwastów,
ich rolę w agrocenozie,
sposoby regulacji występowania i zwalczania chwastów,
czynniki warunkujące selektywność herbicydów,
tolerancję i wrażliwość roślin na ich działanie fitotoksyczne,
praktyczne aspekty stosowania herbicydów z uwzględnieniem ich wpływu na technologię produkcji i na środowisko.